«مهاجرپذيري و سكونت در بافت حاشيه شهر باعث ايجاد شيوع اعتياد و آسيب‌هاي اجتماعي زيادي است كه مي‌توان آن را از معضل‌هاي قابل توجه و تامل در استان دانست.» استاندار اصفهان اواخر سال گذشته در مراسم افتتاح نخستين مركز درمان و كاهش آسيب معتادان در حالي روي اين سخنان پاي فشرد كه در عين حال اعتياد را يكي از مشكلات جهان سوم و رويه صنعتي شدن دانست.

در روزگاري نه چندان دور هروئين، حشيش و علف، خطرناك‌ترين ماده‌هاي مخدري بودند كه معتادان در كشور مصرف مي‌كردند اما به دنبال اشغال افغانستان، به تدريج سرو كله قرص‌هاي اكستازي با نام‌ها و شكل‌هاي اغوا كننده در مهماني شبانه جوانان ايراني پيدا شد. بازار ايران كه اشباع و تحرك پليس و نيروي انتظامي براي به دام انداختن سوداگران مرگ به اوج رسيد. توليد موادمخدر در كشور و سپس مقوله صادرات آن به ساير نقاط دنيا طراحي و به اجرا درآمد. و امروز رشد 140 درصدي كشف شيشه در ايران حكايت از آن دارد كه اين ماده مخدر كه خطرناك‌تر از شيشه توليدي در آن سوي آبهاست، بازار مصرف مناسبي در كشور دارد. مشاهدات نشان مي‌دهد كه براي امر پيشگيري، دير از خواب بيدار شده‌ايم اما تلاش‌هاي چند ساله اخير حاكي از همت بلند و عزم جزم مسوولان حوزه اعتياد براي اطلاع رساني و پيشگيري از اعتياد جوانان كشور است.در اين گزارش اگر آماري اعلام مي‌شود هدف تنها تلنگري است براي خانواده‌ها تا با چشماني باز از فرزندان، همسران، دختران و دوستان خود محافظت كنند.

نفس عميق بكش!

مصرف سيگار انگار بچه بازي شده كه 5/14 ميليون نفر در ايران سيگار مصرف مي‌كنند. ساعت را نگاه كن در هر دقيقه‌اي كه مي‌گذرد 2 كيلو موادمخدر و در هر ساعت 30 فروشنده مواد و معتاد در ايران دستگير مي‌شوند. بنابراين روزانه به طور متوسط هزار و 195 كيلو موادمخدر در كشور كشف مي‌شود. از هزينه‌هاي اجتماعي و شهادت فرزندان اين آب و خاك كه بگذريم مي‌رسيم به اين آمار كه 9 ماهه سال گذشته هر روز 5 باند و در مجموع 1600 باند موادمخدر در كشور متلاشي شده است. همه اين موارد را اضافه كنيد به آماري كه مي‌گويد 20 ماده روان گردان جديد در راه ايران است. به راستي ليست غذا و تنوع رژيم تحذيري اين سفره گسترده و پردرآمد را كدام سرآشپز تدارك مي‌بيند؟باز هم بچه بازي است اين آمارهايي كه مي‌گويند ساليانه 40 ميليارد نخ سيگار قاچاق وارد كشور مي‌شود اما اين تعداد سيگار دروازه ورود چه ميزان مواد مخدر نوظهور و عجيب و غريب به ايران است؟

همسايه ديوار به ديوار ايران، افغانستان، در سال 2010 ميلادي با توليد معادل 3 هزار و 600 تن ترياك حدود 74 درصد از توليد ترياك جهان را در اختيار داشته كه اين رقم در سال 2009 معادل 89 درصد از توليد ترياك جهان بوده است. اين كشور در سال ياد شده با 123 هزار هكتار كشت خشخاس، حدود 68 درصد سطح زيركشت اين گياه افيوني در جهان را به خود اختصاص داد تا سهم ايران از تجارت جهاني ترياك و مشتقات آن به 3 ميليارد دلار و معادل 4 درصد تجارت جهاني برسد. در سال 2009، سازمان ملل اعلام كرد كه بازار جهاني ترياك و مشتقات آن 68 ميليارد دلار درآمد داشته كه 61 ميليارد دلار آن مربوط به هروئين بوده و نرخ اين ماده بسته به دوري و نزديكي به افغانستان متفاوت گزارش شده است. اما در سال‌هاي گذشته، سرآشپز برنامه، اعتياد جديدي را براي دنيا تدارك ديد كه ايران و خاورميانه به اهداف موادمخدر جديد تبديل شوند. مت آمفتامين كه جوانان با نام شيشه از آن ياد مي‌كنند از سال 80 و از طريق مالزي وارد كشور شد.

از سال 84 اين ماده در داخل كشور توليد و به صورت بومي درآمد تا همه تلاش‌هاي نيروي انتظامي براي انسداد مرزهاي شرقي ايران را تحت الشعاع قرار دهد. اما فرمولي كه در اختيار توليدكنندگان ايراني براي توليد شيشه قرار گرفت با فرمول اصلي قدري تفاوت داشت و اين تفاوت قتل‌هاي پدر و فرزندي، كودك آزاري و رفتارهاي پرخطر جنسي و آزار زنان را در كشور رقم زد. شيشه توليد داخل حاوي «مت آمفتامين» است ولي شيشه موجود در بازارهاي اروپا «آمفتامين» بوده كه عوارض و توهم كمتري داشته و راحت‌تر درمان مي‌شود. قتل عام اكستاسي در ايران را هنوز پدر و مادرها به خاطر دارند اما اين موجب نشد كه مهماني‌هاي شبانه جوانان با مصرف شيشه و اكس تعطيل شود، به گزارش ستاد مبارزه با مواد مخدر كشور در سال 89، 3656 نفر به علت پس لرزه‌هاي مصرف مواد مخدر فوت كرده‌اند كه اين آمار در مقايسه با سال‌هاي اجراي برنامه پنجم توسعه كمتري ميزان مرگ را نشان مي‌دهد. اين آمار در 6 ماهه نخست سال 90 به 1872 نفر رسيد كه 94 درصد را مردان و 6 درصد را زنان معتاد تشكيل داده‌اند.

اصفهان و اعتياد

دبير شوراي هماهنگي مبارزه با مواد مخدر استان، اعتياد در اصفهان را چنين تشريح مي‌كند: «96 هزار معتاد ساليانه 51 تن و 840 كيلو انواع موادمخدر را در اصفهان مصرف مي‌كنند كه در طول يك سال هزينه‌هاي آنها به هزار ميليارد تومان مي‌رسد.»

به گفته سردار كرمي، 30 درصد معتادان در اصفهان ساليانه 10 تن و 368 كيلو شيشه به ارزش 93 ميليارد و 312 ميليون تومان مصرف مي‌كنند، 20 درصد معتادان در استان، ساليانه 7 تن هروئين به ارزش 69 ميليارد و 120 ميليون تومان را دود مي‌كنند. 50 درصد معتادان در اصفهان نيز ساليانه 34 تن ترياك به ارزش 46 ميليارد و 656 ميليون تومان را مصرف مي‌كنند.

كارشناس مسوول دفتر اعتياد بهزيستي اصفهان آمارهاي ديگري ارايه مي‌دهد. ابراهيمي اعلام مي‌كند كه در «900 محله اصفهان، 32 هزار مواد فروش با درآمدي معادل 32 ميليارد تومان زندگي مي‌كنند.» همچنين آمار اعتياد زنان رو به افزايش است به گونه‌اي كه در سال‌هاي گذشته از هر 100 معتاد، 2 نفر زن بوده‌اند اما امروز از هر 100 معتاد، 10 نفر زن هستند. اين آمار قابل تعميم به زندانيان نيز هست به گونه‌اي كه 50 درصد زندانيان زن، اعتياد به موادمخدر دارند. او مهمترين مواد مخدر مصرفي در اصفهان را بدين ترتيب اعلام مي‌كند. «افيون، سيگار، ناس، مواد محرك و توهم‌زا، حشيش، آرام بخش و الكل.»

ابراهيمي در لابلاي سخنانش مرتب بر امر پيشگيري تاكيد مي‌كند چرا كه وي معتقد است كه از هر 100 معتاد درمان شده در بهترين حالت، 20 درصد بهبود مي‌يابند. او تلاش نيروي انتظامي استان را مي‌ستايد اما در صحبت‌هايش بر آمارهايي تكيه مي‌كند كه مي‌گويند از مواد ورودي به استان تنها 15 تا 20 درصد كشف مي‌شود و مابقي مصرف يا ترانزيت مي‌شود. بدين ترتيب 15 تن موادمخدري كه 9 ماهه سال گذشته در اصفهان كشف شده تنها يك سوم مواد ترانزيتي به استان را شامل مي‌شود.بدين ترتيب مي‌توان حدس زد كه ميزان ورود مواد به ايران ساليانه 3 هزار تن است كه تنها هزار تن آن كشف و معدوم مي‌شود.

ابراهيمي بر مقوله اطلاع رساني صحيح به خانواده‌ها پا مي‌فشارد و معتقد است كه اين اطلاع رساني تا آنجا پيش رفته كه 87 درصد مردم ايران، اعتياد را اولين مشكل خانواده‌ها عنوان كرده‌اند كه كيفيت زندگي را تهديد مي‌كند. اين كارشناس حوزه اعتياد اما معتقد است كه اطلاع رساني كافي نبوده چرا كه 55 درصد خانواده‌ها پس از 5 سال از اعتياد فرزند خود آگاهي مي‌يابند. بنابراين اولين گام در پيشگيري كه مهمترين اصل مبارزه با اعتياد و مواد مخدر است، اطلاع رساني سريع و درست مي‌باشد.

ابراهيمي از حضور دو موادمخدر جديد و خطرناك در نزديكي مرزهاي اصفهان و كشور خبر مي‌دهد. كروكوديل كه از كراك گرفته شده و با موادي جديد تغليط مي‌شود در حال حاضر در استان‌هاي مركزي مصرف مي‌شود. پوست بدن از مصرف اين ماده سبز شده و مصرف كننده پس از دو سال فوت مي‌كند. نمك حمام ماده ديگري است كه از شيشه خطرناك‌تر بوده و در لوس آنجلس آمريكا مصرف مي‌شود. اما به دليل رفت و آمد زياد ايرانيان به اين منطقه به زودي به كشور وارد مي‌شود.

چرا شيشه محبوب شد؟

اعتياد باعث لذت مي‌شود اين نكته را معتادان در نخستين مصرف تجربه مي‌كنند اما به تدريج درد جانشين اين لذت خواهد شد. در مغز مركز پاداشي وجود دارد كه در زمان انجام كار و يا مصرف و يا مصرف خوراكي، تنقلات و مواد مخدر ماده‌اي به نام «دوپامين» ترشح كرده و باعث ايجاد لذت در فرد مي‌شود. به همين دليل در مواردي اعتياد به تنقلات و خوردن در افراد ديده شده است.

كارشناس مسوول اعتياد بهزيستي اصفهان مي‌گويد: با مصرف نخ سيگار 20 واحد، خوردن شام در محيط خانه 100 واحد، مهماني دوستانه 200 واحد و مصرف شيشه 1200 واحد دوپامين در مغز ترشح مي‌شود كه بنابراين شيشه اعتيادآورترين ماده مخدر لقب گرفته است. بدين ترتيب از 35 درصد مصرف كنندگان با اولين مصرف معتاد مي‌شوند و به همين دليل ريشه كني اين نوع اعتياد بايد از ذهن باشد.

پيشگيري، پيشگيري

قانون جديد مبارزه با مواد مخدر اعلام كرد كه معتاد بيمار است و نيازمند درمان و با اين حكم چنانچه معتادي داوطلبانه به مراكز ترك اعتياد مراجعه نكرد با حكم قاضي در مراكز دولتي و مجاز، نگهداري و تحت درمان قرار مي‌گيرد. پس از آن نيز تا زمان بازگشت به چرخه اقتصادي تحت كنترل خواهد بود، به همين دليل نخستين مركز ترك اجباري معتادان پرخطر سال گذشته در اصفهان افتتاح شد تا شهر از وجود معتادان كارتن خواب خالي شود. اما در مقوله پيشگيري همگام با سراسر كشور پيشگيري از اعتياد در محيط‌هاي هدف همانند مدرسه، محيط‌هاي كاري و دانشجويي، محيط خانواده و محله در اصفهان نيز آغاز شده است.

در اين زمينه با همكاري تعدادي از دانشگاه‌هاي اصفهان، بروشورها و كتب آموزشي تهيه و در اختيار نيروي انتظامي قرار گرفت. انيميشن‌هاي آموزشي اين نيرو نيز از طريق شبكه استاني پخش شد. اما حضور در محيط خانواده و ايجاد محيطي با نشاط بدون شك در كاهش اعتياد و پيشگيري از آن موثر خواهد بود.